Sołectwa

Charakterystyka miejscowości należących do sołectw Gminy Bartniczka

BARTNICZKA - dawne nazwy: Bartnicka /1755/, Bartniczki /1879/, późno niem. Bartnitzka. Siedziba Gminy. Wieś położona w odległości 15 km na wschód od Brodnicy. Dawniej osada w powiecie brodnickim należąca do parafii katolickiej w Grążawach i parafii ewangelickiej w Górznie, położona w dolinie Brynicy, powyżej ujścia Pissy. W 1789 r. wieś królewska z 2 domami. W 1885 r. zamieszkiwało ją 38 mieszkańców, w 1921 r.: 9 budynków i 94 mieszkańców Typ układu osadniczego: zabudowa rozproszona.

DŁUGI MOST /sołectwo Grażawv i - nazwa niem.: Dlugomost, Lagenbrueck. Leśniczówka należąca do nadleśnictwa Brodnica, położona w odległości 14 km na wschód od Brodnicy, na stokach szerokiej doliny rzeki Brynicy. W 1881 r. -2 budynki i 14 mieszkańców, w 1921 r. -3 budynki i 27 mieszkańców.

GOŁKÓWKO /sołectwo Jastrzębie/ - dawne nazwy: Go1covo /1239/, Golcovo Theutonicalis, Gołkowo Małe /1570/, niem. Golkowko. Wieś leżąca nad strugą Pisą, dopływem Brynicy. W 1239 r. własność biskupstwa płockiego. Bolesław Mazowiecki potwierdza przynależność wsi do zamku w Świeciu w 1325 r. należy do parafii w Górznie. W 1570 r. w powiecie michałowskim, należy do parafii w Jastrzębiu. W 1772 r. jej powierzchnia liczyła 189 ha. Od połowy XVIII w. dwór w Gołkówku był siedzibą starostów. W 1786 r. folwark został przyłączony do dóbr gutowskich. W 1789 r. - folwark królewski, karczma i młyn wodny, siedziba nadleśnictwa lidzbarskiego okręgu lubawskiego, 9 domów. W 1885 r. -obszar dworski o pow. 181 ha, 105 mieszkańców. W 19l0 r. -5 budynków mieszkalnych i 12 gospodarczych. 70 mieszkańców. W 1921 r.3 budynki mieszkalne, 73 mieszkańców.

GRAŻAWY - dawne nazwy Gruziawy, Gremsewo /1239/, Grensew, Gransow /1306/, Granzowo /1337/, Geondziawy /1339/, Grondzaw /1766/ i późno niem., Grążawy /1921/. Wieś położona w odległości 12 km na wschód od Brodnicy na wysoczyźnie morenowej, opadającej na północy wsi stromą krawędzią ku dolinie Drwęcy. Była jedną ze wsi biskupów płockich należących do kasztelanii świeckiej. Wymieniana w dokumencie z lat 1239-40. W 1322 r. lokacja wsi na 50 włókach. W 1618 r. posiadała własną szkołę. Od połowy XVIII w. dwór był siedzibą starostów. W 1772 r. obejmowała obszar 823 ha. W 1789 r. wieś królewska, posiadała karczmę i 29 domów. W 1885 r. zamieszkana przez 470 mieszkańców. W 1910 r. liczyła 100 budynków mieszkalnych, 123 gospodarcze i 716 mieszkańców. W 1921 r. - 104 budynki mieszkalne i 758 mieszkańców, z tego: osiedle Bartniczka -9 budynków mieszkalnych i 94 mieszkańców, a wieś Grążawy -95 budynków mieszkalnych i 664 mieszkańców. Typ układu osadniczego: przydrożnica.

GUTOWO - dawne nazwy: Gutau /1414/, Gutaw, Guthowo /1570/, niem. Guttowo. Położone w odległości 19 km na wschód od Brodnicy, przy szosie ,i torze kolejowym z Brodnicy do Lidzbarka. Dawniej folwark i stacja kolejowa leżące w. powiecie brodnickim, należące do parafii katolickiej w Radoszkach i parafii ewangelickiej w Górznie. Było własnością kapituły chełmińskiej, która w 1429 r. nadaje przywilej wsi. W 1666 r. wieś szlachecka, w której mieszkało 3 ogrodników, karczmarz i młynarz. Pierwsza wzmianka o folwarku pochodzi z 1773 r. W Wyniku pruskiej sekuralyzacji Gutowo stało się majątkiem królewskim. W 1786 r. Georg Wilhelm Schloss dzierżawi folwark wraz z majątkiem w Gołkówku i Wi1amowie. W 1788 r. majątek przejmuje jego syn Friedrich Schloss. W 1853 r. folwark kupuje Adalbert Mathaes. W 1933 r. majątek rozparcelowano, a w 1939 r. nastąpiła druga parcelacja. W 1773 r. w majątku mieszkało 18 włościan, a w 1789 r. składało się na niego 26 domów. Na początku XIX w. przyłączono do niego część folwarku Nowy Dwór; powstała gorzelnia parowa. W 1864 r. obejmowała 673 ha. W 1885 r. obszar dworski wynosił 599 ha, a na jego terenie mieszkało 108 ludzi; w 1910 r. posiadał 903 ha, 10 budynków mieszlnych, gospodarczvch i 173 mieszkańców w 1921 r. -9 budynków mieszkalnych 198 mieszkańców, w tym: Gutowo folwark -8 budynków i 184 mieszkańców, zaś Gutowo stacja kolejowa - l budynek i 14 mieszkańców. Dwór w 1920 r. uległ spaleniu, został odbudowany, ponownie spłonął w 1931 r., odbudowany, a następnie przebudowany w latach 50-tych. Zachowały się: gorzelnia, spichlerz wraz z chlewnią, drewniany magazyn, kurnik i budynki mieszkalne z 1911 r. przeznaczone dla pracowników majątku wraz z budynkami gospodarczymi. 1.IX.1887 r. oddano do użytku linię kolejową na trasie Brodnica-Lidzbark, o długości 32 km, przy której w Gutowie pobudowano budynki kolejowe. Typ układu osadniczego: osada folwarczna.

IGLICZYZNA - dawne nazwy: Igliszczyzna /1789/, /1879/, niem. Icliczvsna.
Wieś położona w odległości 12 km na południowy-wschód od Brodnicy na pagórkowatej wysoczyźnie morenowej, pociętej dolinkami o łagodnych stokach. W 1773 r. była częścią wsi Świerczyny w 1789 r. królewska nowa osada, przy regulacji wsi Swierczyny część włościan przesiedlono do Igliczyzny. W 1882 r. -wieś włościańska z 417 morgami powierzchni, 17 budynkami mieszkalnymi i 198 mieszkańcami. W 1885 r. obejmowała wieś i folwark na obszarze 234 ha oraz 198 mieszkańców Ig1iczyzna wieś -189 mieszkańców. W 1910 r. we wsi o powierzchni 238 ha znajdowało się 18 budynków mieszkalnych, 25 gospodarczych i 136 mieszkańców. W 1921 r. budynków mieszkalnych było 17, zaś mieszkańców -155, w tym: w Igliczyźnie folwarku - 4 budynki i 74 mieszkańców, w Igliczyźnie wsi -13 budynków i 81 mieszkańców. Typ układu osadniczego: osada o zabudowie rozproszonej.

NOWA IGLICZYZNA - leży na południe od wsi o tej samej nazwie, przy drodze z Jastrzębia do Szczuki. Ówczesny właściciel majątku Świerczyny wykupił w połowy XIX w. większą część gruntów włościańskich we wsi Igliczyzna i założył tu folwark. W 1882 r. stanowiły one dobra szlacheckie składające się z 3 budynków mieszkalnych i 57 mieszkańców. W 1895 r. -5 budynków mieszkalnych i 88 mieszkańców, zaś. w 1921 r. -4 budynki mieszkalne i 74 mieszkańców.

IŁY /sołectwo Radoszki/ - osada położona w odległości 3 km na północny-zachód od wsi Radoszki, na stokach morenowego wzgórza, w widłach doliny Brynicy i jej dopwu Samionki. W 1921 r. posiadała 7 budynków i 38 mieszkańców. Typ układu osadniczego: osada o zabudowie rozproszonej.

JASTRZĘBIE - dawne nazwy: Jastrimbe /1239/, Jastrambe /1317 I, Jastrebe, Jastirsam, Habicht /1560/, Jastrzębie 11570/. Wieś położona w odległości 10 km na południowy-wschód od Brodnicy na falistej wysoczyźnie morenowej, w dolinie małego dopływu Pisy. W roku 1239 r. własność biskupstwa płockiego. Bolesław Mazowiecki potwierdza biskupowi płockiemu Glmterowi przynależność wsi Jastrzębie z jeziorem i innymi gruntami do zamku w Świeciu. W 1317 r. granice Jastrzębia były częścią granic między dobrami biskupa płockiego a Zakonem. W 1325 r. biskup płocki Florian otrzymuje Jastrzębie od Zakonu. W latach 1391-93 wielki mistrz Konrad Wallenrod odkupuje wieś Jastrzębie. W roku 1396 własność Zakonu w komturstwie brodnickim: w l570 r. własność biskupstwa płockiego w powiecie michałowskim, kluczu górznieńskim, diecezji płockiej. W 1772 r. liczyła 1146 ha, w 1789 r. -wieś królewska, 38 domów. W 1867 r. wieś w dzierżawie -44 morgi, karczma, młyn. W 1869 r. jej powierzchnia wynosiła 3968 mórg i posiadała 73 budynki, 555 mieszkańców i szkołę. W 1921 r. składała się z 98 budynków i 706 mieszkańców, w tym: Jastrzębie wieś -94 budynki i 657 mieszkańców, Sokołowo folwark -4 budynki i 47 mieszkańców. Typ układu osadniczego: owalnica.

KOMOROWO - nazwa niem.. Kumorowo. Dawniej dobra rycerskie położone nad strugą Pisą, przy granicy Królestwa Polskiego. Miały powierzchnię 3564 morgów, 24 budynki i 191 mieszkańców. Własność rodziny Jesiewskich, od l820 r. Sluerzyckiego, od l870 r. Banku Toruńskiego: Donimirski, Kalkstein, Łyskowski i spółka. Dzierżawca - Zieliński, a w 1884 r. Paweł Grabski. W 1910 r. Komorowo posiadało 660 ha, 20 budynków i 251 mieszkańców, zaś w 1921 r. -9 budynków i 203 mieszkańców, w tym: Komorowo folwark -6 budynków 165 mieszkańców, Skrobacja folwark -3 budynki i 38 mieszkańców. Typ llkładu osadniczego: osada folwarczna.

KOZlARY - dawniej wieś włościańska w okolicy lesistej i bagnistej, przy trakcie brodnicko-lidzbarskim. Posiadało 339 mórg, 30 budynków i 105 mieszkańców, zaś w 19l0 r. -89 ha, 14 budynków i 87 mieszkańców Typ układu osadniczego: osada o zabudowie rozproszonej. 

ŁASZEWO -nazwa niem. Gross Laszewo. Wieś położona w odległości 10 km na wschód od Brodnicy przy trakcie brodnicko-lidzbarskim. W II poło XVI w. był tu folwark klucza górznieńskiego o powierzchni l włóki, a w 1772 r. -836 ha. W 1884 r. posiadała 2523 morgi powierzchni, 172 budynki w tym 58 budynków mieszkalnych i 381 mieszkańców, natomiast w 19l0 r. -652 ha, 83 budynki mieszkalne i 543 mieszkańców, zaś w 1921-84r. budynki mieszkalne i 550 mieszkańców. Typ układu osadniczego: przydrożnica.

RADOSZKI - dawne nazwy: Radischkow /1408/, Dadiszkow /1411/, Radisk /1412/, nazwa niem. Radosk. Wieś leżąca w bliskim sąsiedztwie Jeziora Samińskiego, niedaleko rzeki Brynicy i drogi do Lidzbarka. Należała do parafii ewangelickiej w Górznie. W 1868 r. posiadała 127 budynków, 56 domów i 432 mieszkańców, w 1885-73r. budynków i 542 mieszkańców, we wsi powstała dwuklasowa szkoła katolicka. W 1910 r. obejmowała 1091 ha, 79 budynków i 656 mieszkańców, zaś w 1921 r. - 79 budynków i 658 mieszkańców, w tym: Radoszki stacja kolejowa - 4 budynki i 68 mieszkańców, Radoszki wieś -75 budynków i 590 mieszkańców. 1.IX.1887 r. powstała stacja kolejowa, przy trasie Brodnica-Lidzbark o długości 32 km, która stanowi główną bazę przeładunkową dla Górzna. Typ układu osadniczego: owalnica.

SAMIN - dawne nazwy: Sarnin /1337/, Semmin, Semyn, Sarnino /1543/. Wieś leżąca nad Jeziorem Sałnllskim i strugą Sałnionka będącą dopływem Brynicy, przy której znajdował się młyn. W 1868 składała się z 34 budy11ków, 20 domów i 150 mieszkańców. W 1885 r. liczyła 15 domów i 134 mieszkańców; w 1910 f. -14 domów,141 mieszkańców i 459 ha, zaś w 1921 r. -15 domów i 157 mieszkańców. Typ układu osadniczego: osada o zabudowie rozproszonej.

SKROBACJA Leży na terenie sołectwa Komorowo. Dawniej folwark należący do Komorowa z parafią w Jastrzębiu. W 1885 posiadał 1 dom i 19 mieszkańców. W 1921 r. opisany łącznie z Komorowem -3 budynki i 38 mieszkańców. Typ układu osadniczego: osada o zabudowie rozproszonej.

ŚWIERCZYNY -dawne nazwy: Swyrcina /1325/, Swirczen, Swerczyny, nazwa niem. Swierczyn. Dwie wsie leżące w odległości 8 km na wschód od Brodnicy przy drogach: Z Brodnicy do Lidzbarka -Stare Świerczyny i z Brodnicy do Jastrzębia Nowe Świerczyny. Dawniej dobra rycerskie, własność rycerza Grzymisława /1325/. W 1526 r. Jan z Turma i Krzysztof Osiecki otrzymują przywilej na wsie Swierczyny i inne. W 1558 r. Antoni Rowski oddaje swą część w Świerczynach Marcinowi Elżanowskiemu, zatrzymując sobie karczmę. W 1570 r. wieś jest własnością Jadwigi Osieczkowskiej, Elżanowskiego juniora i Macieja Osieczkowskiego; należy do powiatu michałowskiego i parafii Cielęta. W 1774 r. obszary leśne w Świerczynach należały do rewiru Ruda. Około 1912 r. w XlV wieku działalności kolonistów niemieckich powstała ok. l km na południe od Świerczyn nowa wieś, nazwana Nowe Świerczyny. Wieś usytuowano przy skrzyżowaniu dwóch dróg o charakterze lokalnych połączeń, tj. dróg ze Świerczyn do Igliczyzny i z Cieląt do Gołkówka. W nowozałożonej osadzie budowano szkołę, kościół, kuźnię, warsztat kołodziejski i karczmę.
Świerczyny w 1885 r. posiadały 17 domów, 282 meszkańców, gorzelnię parową cegielnię i koński młyn. W 1858 r. wieś była własnością Sulerzyckiego, zaś w 1885 Ernesta Bralma. Dawniej należała do Wybickich. W 1910 r. liczyła 14 budynków, 268 mieszkańców i 979 ha, natomiast w 1921 r. - 47 budynków i 323 mieszkańców. Typ układu osadniczego: Stare Świerczyny -przydrożnica, Nowe Świerczyny -wieś z okresu kolonizacji pruskiej na początku XX w. o regularnym planie. Zagrody usytuowano przy wewnętrznych działkach na identycznej wielkości parcelach.

WILAMOWO - nazwa niem. Willanowo. Osada położona w północno- zachodniej części sołectwa Grążawy przy linii kolejowej Brodnica- Lidzbark. Dawniej folwark liczący 3 domy i 46 mieszkańców i należący do powiatu i parafii Brodnica; nabyty w 1885 r. przez kasę powiatową, następnie rozparcelowany. W 1921 r. jako osada opisany łącznie ze wsią Ruda i posiadała 2 budynki oraz 24 mieszkańców. 

ZDROJE - wieś położona w odległości 15 km na wschód od Brodnicy, w południowej części sołectwa Bartniczka, przy drodze z Bartniczki do Górzna. Po raz pierwszy nazwa Zdroje występuje w wizytacji kościelnej z 1738 r. W 1773 r. było tu 7 gospodarzy na 6 włókach. W 1789 r. występuje jako wieś królewska z 9 dymami. W 1807 r. na 136 ha gospodarzyło 17 dzierżawców.
W 1885 r. składała się z 16 budynków i 83 mieszkańców; w 1910 r. - 19 budynków, 109 mieszkańców i 136 ha. W 1921 r. liczyła 21 budynków i 101 mieszkańców. Typ układu osadniczego: przydrożnica.